Gần đây, trên địa bàn xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, Nghệ An, đã xuất hiện một cỗ quan tài lạ. Kích thước của nó lớn khoảng 2,4m chiều dài, 0,8m chiều cao và nặng khoảng 5 tạ. Sau khi người dân gỡ bỏ phần cứng bên ngoài, một cỗ quan tài bằng gỗ màu đỏ thẫm được phát hiện. Cỗ quan tài này khá nguyên vẹn và rất nặng, cần đến 6 người để di chuyển nó. Người dân tin rằng đây có thể là một ví dụ về kiểu an táng "trong quan, ngoài quách" từ thời xa xưa.
Trên toàn thế giới, mỗi nền văn hóa lại có các phương thức an táng và chôn cất người chết khác nhau. Trong số đó, phương thức "trong quan, ngoài quách" tại Việt Nam đáng chú ý.
"Trong quan, ngoài quách": Quan và quách là những gì?
Nhiều người tin rằng cỗ quan tài tương tự như một căn nhà dành cho người đã khuất, có ý nghĩa không kém ngôi nhà khi còn sống. Nó phải đẹp, thẩm mỹ và bền vững. Cũng có quan niệm rằng cỗ quan tài giống như chiếc áo ngoài bọc bên ngoài người đã khuất.
Theo tư tưởng này, "ngoài quách" là lớp áo ngoài cùng bảo vệ xương cốt khỏi môi trường ẩm ướt, côn trùng và mối mọt. Vì vậy, quách thường được làm từ các chất liệu chịu được tác động ngoại lực và tác nhân lý hóa trong môi trường đất.
Ở Việt Nam, quách thường được làm từ xi măng, sành sứ, gỗ Ngọc Am, gỗ Pơ mu, gỗ Vàng Tâm... Trong số này, gỗ Ngọc Am với thớ gỗ dày, cứng và khả năng chống thấm nước được coi là loại tốt nhất, nhưng rất hiếm gặp.
"Trong quan" ở đây thường chỉ ám chỉ phần tiểu quan. Tiểu quan có kích thước nhỏ hơn quách và được đặt bên trong để chứa xương cốt của người đã qua đời. Nếu quách là lớp áo ngoài, thì tiểu quan được coi là lớp áo lót, bảo vệ trực tiếp cho xương cốt.
Tiểu quan cũng có nhiều loại khác nhau như tiểu sành, tiểu sứ, tiểu bằng gỗ... Trong dân gian, người ta thường ưa chuộng tiểu sứ vì chất lượng cao. Như đã hiểu theo quan điểm tâm linh, con người sinh ra từ đất, nên khi chết, xương cốt cũng nên được đặt vào trong đất.
Cả bên trong và bên ngoài tiểu quan thường được tráng men để tránh bong tróc, phai màu và làm giảm độ sắc nét của họa tiết.
Những phương thức chôn cất độc đáo trên thế giới
Mỗi nền văn hóa trên thế giới có những quan niệm và phương thức chôn cất khác nhau đối với cái chết. Dưới đây là một số ví dụ:
1. Ướp xác theo cách của người Ai Cập cổ đại
Người Ai Cập cổ đại đã phát minh ra phương pháp ướp xác rất độc đáo. Họ thực hiện quá trình loại bỏ tất cả các cơ quan nội tạng bao gồm não, tim, gan... Thi thể sau đó được nhồi bằng các vật liệu khô như mùn cưa và được bọc trong vải lanh. Sau đó, thi thể sẽ được đặt bên trong cỗ quan tài được chạm trổ theo hình người. Người Ai Cập tin rằng việc ướp xác giống như bảo quản linh hồn cho hành trình sang thế giới bên kia.
2. Lễ hỏa táng độc đáo của người theo đạo Hindu ở Bali
Lễ hỏa táng của người theo đạo Hindu ở Bali có bầu không khí giống như một lễ hội hóa trang. Người chết sẽ được đặt bên trong một cỗ quan tài mô phỏng hình dáng của một loài động vật như hổ, bò, cá... hoặc một con vật trong thần thoại. Sau đó, cỗ quan tài sẽ được đốt cháy trước sự chứng kiến của những người tham gia. Người theo đạo Hindu tin rằng hỏa táng sẽ giải phóng linh hồn của người chết, cho phép họ bắt đầu tái sinh vào chu kỳ mới của sự sống.
3. Chôn cất trên biển của người Viking
Người Viking thời Trung cổ đã sống và chết trên biển. Sau khi chết, người Viking được đặt trên con tàu với đầy đủ thực phẩm, trang sức, vũ khí để họ thoải mái trong thế giới bên kia. Những con tàu này sau đó sẽ được đốt hoặc cuốn trôi theo dòng nước.
4. Chôn cất trên cây của một số bộ lạc bản địa
Một số bộ lạc bản địa ở Úc, Colombia và Siberia lại có phong tục treo thi thể người chết trên cây. Thi thể được bọc trong một tấm vải và đặt trong một cái rọ trước khi được treo lên cây để diễn ra quá trình phân hủy tự nhiên.
5. Chôn cất theo đạo Zoroastrian
Người theo đạo Zoroastrian tin rằng cơ thể người chết không trong sạch và không nên gây ô nhiễm sau khi chết. Người đã khuất được đưa đến một khu vực yên tĩnh, thường nằm trên núi cao. Khi xác chết đã được làm khô và tẩy trắng bằng ánh nắng mặt trời, chúng được hòa tan trong vôi.
Mỗi phương thức chôn cất và an táng đều mang trong mình ý nghĩa văn hóa và tín ngưỡng sâu sắc. Chúng cho thấy sự đa dạng và sự kỳ diệu của thế giới và con người.
